Kazakistan'dan Birlik Çağrısı

Kazakistan Ankara Büyükelçisi Amanjol Jankuliev,Türk-İslam Birliği Dergisi'ne, Kazakistan Cumhurbaşkanı Sayın Nursultan Nazarbayev'in "Orta Asya Birliği" çağrısını değerlendirdi.

ORTA ASYA BİRLİĞİ

Kazakistan Cumhurbaşkanı Sayın Nursultan Nazarbayev kendisinin bu sene 18 Şubat 2005 tarihinde halka hitabında istikrar, gelişme, ekonomi ve askeri-siyasi bağımsızlığa giden yol olarak daha derin entegrasyonun gerektiğini ifade ederek, Orta Asya Cumhuriyetleri Birliği'nin kurulması hakkında teklifte bulundu.

Cumhurbaşkanı'nın bu insiyatifi neye dayanmaktadır ve hangi şartlarda söz konusu örgüt hayata geçirebilir? Bu ve başka soruları Kazakistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi Sayın Amanjol Jankuliev cevaplıyor:

Cumhurbaşkanımızın söz konusu önemli inisiyatifi, ortak tehdit ve sorunlarını beraberinde getiren globalleşme şartlarında, etkili bölgesel işbirliği ve karşılıklı hareket etmenin sağlanmasına yönelik samimi arzusundan kaynaklanmakta. Söz konusu şartlar terörizm, dini aşırıcılık, narkotrafik, insan ticareti, yasadışı göç, nükleer silahlanmanın yaygınlaşması, su problemleri v.s.

Böylesi bir çok ve zor tehditlere karşı etkili mücadelenin ekonomi ve siyasi temelde ortak işbirliğiyle sağlanabileceği çok açıktır. Orta Asya ülkelerinin birleşmesini zaman şartları gerektirmekte olduğunu söylemek yanlış olmaz. Orta Asya bölgesi 50 milyonluk nüfusu ile oldukça büyük piyasaya sahip. Fakat, bazı ülkelerin ekonomileri başarılı ve bazıları arzu edildiği seviyede gerçekleşmiyor. Komşu ülkelerin halklarının değişik ekonomik şartlarda yaşaması halklarımızın yakınlaşmasına katkı sağlamıyor, tam tersine arzu edilmeyen sonuçları doğurmakta. Örneğin, devletlerarası ilişkiler için negatif sonuçlar getiren yasa dışı göç konusu.

Birleşmenin öneminden söz ederken, Orta Asya dünyadaki önemli devletlerin dikkatini çekmekte ve onlar da bölgemizin istikrarlı olmasını arzulamakta olduğunu unutmamalıdır. Bu anlamda Rusya'nın "Orta Asya İşbirliği" örgütünün üyesi olduğu, Japonya "Orta Asya - Japonya" diyaloğun gerçekleşmesinde inisiyatifte bulunduğu, bölge ülkelerin ticaretin ve yatırımların geliştirilmesi ile ilgili ABD ile çerçeve anlaşmasını imzalamaları bir örnektir. Çin Şanghai İşbirliği Teşkilatı'na üye olarak bölgesel işbirliğe büyük ilgi duymakta. Başka bir deyişle, birbiriyle gergin ilişkilerde bulunan ülkelerle iş yapmaktansa, kapsamlı ve karşılıklı yarar sağlayan bölgede iş yapmak daha çok ilgi çekmekte.

Daha önce de entegrasyon sürecini hızlandırmaya yönelik adımlar atıldı. Fakat laf çok icraat az. Buna rağmen, Orta Asya İşbirliği örgütü çerçevesindeki bölgesel işbirliğine oldukça önem verildi. Özellikle, Özbekistan Cumhurbaşkanı Sayın İslam Kerimov'un bölgede ortak Pazar kurma teklifini hayata geçirme açısından ülke başkanları karar aldı. Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in inisiyatifi Orta Asya tarihinde daha önce örneği olmamış Orta Asya devletleri işbirliğinin yeni modelini önermekte.

- Bu birliğin kurulmasında nasıl önşart mevcuttur?

Cumhurbaşkanının inisiyatifi objektif nedenlere dayanmakta: halkların kültürel, dil ortaklığı, ekonomik bağların birbirini tamamlayıcı olması, ulaşım altyapısının sağlam olması ve ortak sınırlar. İkinci olarak, devletlerarası ilişkiler kapsamlı hukuki-yasal temellere sahip: Sonsuz dostluk anlaşması, Özbekistan ve Kırgızistan ile karşılıklı yardım ve işbirliği, Kazakistan ve Kırgızistan arasında birlik ilişkileri anlaşması, Orta Asya İşbirliği örgütünün kurucu belgeleri ve diğerleri. Bunların hepsi işbirliğin daha sıkı şekilde sağlanmasına imkan vermekte. Özellikle 1998 senesinde imzalanan Kazakistan Cumhuriyeti ile Özbekistan Cumhuriyeti arasındaki sonsuz dostluk Anlaşmasının 8 maddesine gereği, taraflar ekonominin değişik alanlarında sıkı işbirliğin geliştirilmesi ve pekişmesi için uygun koşulları sağlamakta.

Anlaşmanın 8 maddesindeki Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan arasında ortak ekonomi bölgesinin kurulması ile ilgili, sermaye ve iş gücünün serbest dolaşımı, ekonominin değişik sektörlerinde mutabık politikanın yürütülmesi için şartların sağlanmasını belirtmekte.

Birliğin kurulması inisyatifinin ülkelerin bağımsızlığına karşı bir tehdit olarak algılanması doğurur mu?

Şunu hemen belirtmek isterim ki, Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev katılımcı ülkelerin bağımsızlığına darbe vuracak 'devlet birliğini' kastetmiyor. Kendisinin Hitabında Cumhurbaşkanı Orta Asya ülkeleri ile işbirliği, Kazakistan'ın Rusya, Çin ve ABD gibi ülkelerle ilişkileriyle beraber öncelikli olduğunu net olarak belirtti.

Cumhurbaşkanı entegrasyonun derinleşmesinde serbest ticaret bölgesini, gümrük birliğini, hizmet, ürün, sermaye ve iş güçü ortaklığını, para birliğini oluşturarak ekonomik reformları gerçekleştirme süresinde politika koordinasyonunu kastetmiştir. Böylelikle, gerekli anlaşmaların imzalanması ve hayata geçirilmesini gerektirecek kapsamlı çalışmaların yapılması öngörülmekte. Bu süreçte AB'nin kurulması ile ilgili esas belgeleri teşkil eden tecrübe ve prensiplerden istifade edilecek herhangi bir birlik katılımcıların her birine fayda sağladığı zaman ilgi odağı olabilir...

Bu tez de Orta Asya ülkeleri birliği ile tamamıyla uyuşmakta ve çok yakın zamanda ülkeler bir çok stratejik çıkarlar elde edebilir. Örneğin, kendi milli çıkarları temelinde iç ve dış politikaların başarılı şekilde yürütülmesine imkan sağlamak; rekabet ortamını arttırmak için ek mekanizmaların sağlanması; ülkenin iç ekonomik ve siyasi gelişimi için elverişli dış koşulların sağlanması;

İnisyatifin gerçekleşmesi ile ilgili bir tarih konusunda ne düşünüyorsunuz?

Çok büyük diplomasi çalışmaları öngörülmekte. Burada sadece Kazakistan'ın görüşü değil, başka tarafların da istekleri önemlidir. Cumhurbaşkanı Hitabında ifade edildiği gibi, Kazakistan güçlü ekonomisi ve dünya topluluğundaki sağlam konumu ile uluslararası arenada bölgesel güç olarak algılanmakta. Kendi açısından Kazakistan bölgenin güvenliği ve istikrarını pekiştirmek için, işbirliğin ve entegrasyonun derinleşmesi ve bu temelde Orta Asya devletleri Birliğin kurulması vasıtasıyla tüm çabalarını gösterecektir.